ពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល នៅក្នុងសង្គមខ្មែរត្រូវបានគេប្រារព្ធធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅក្នុងខែពិសាខ ឯវាលព្រះមេរុ ស្ថិតនៅពីខាងជើងនៃព្រះបរមរាជវាំងសព្វថ្ងៃ នៅរាជធានីភ្នំពេញ និងឆ្នាំខ្លះធ្វើនៅតាមខេត្តនោះ គឺមានប្រវត្តិដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ, ហើយឆ្នាំ២០១៩នេះ គឺប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា នៅលើទឹកដីខេត្តតាកែវ។ ។
យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់យើង ប្រភពឥណ្ឌានៃព្រះរាជពិធីនេះ អាចគូសបញ្ជាក់ប្រាប់យើងតាមរយៈរឿងរាមាយណៈឥណ្ឌា និងរឿងរាមកេរ្តិ៍៑ខ្មែរ ដែលជាភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយកាត់ថ្លៃពុំបានឡើយ។ រាល់ការបកស្រាយខុសពីនេះ គឺជាការភាន់ច្រឡំមួយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយវាក៏មានលក្ខណៈបញ្ច្រាសពីប្រវត្តិសាស្ត្រពិតផងដែរ។
ពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល គឺជាព្រះរាជពិធីមួយយ៉ាងសំខាន់បំផុត បន្ទាប់ពីព្រះរាជាអភិសេក ជាពិធីមួយស្ថិតក្នុងចំណោមពិធីផ្សេងៗឯទៀតប្រចាំឆ្នាំ។ នៅប្រទេសឥណ្ឌាបុរាណ និងនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាយើង ការប្រកបរបរកសិកម្មជាមុខរបរចម្បង ដោយពឹងពាក់ទាំងស្រុងលើស្រូវអង្ករ និងភោគផលដំណាំដទៃៗទៀត (បច្ចុប្បន្ន ប្រជានុរាស្ត្រខ្មែរប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែ-ចម្ការពី ៨៣ ទៅ ៨៥%)។
ចំណាស់នៃព្រះរាជពិធីនេះ ក៏អាចបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់តាមរយៈវិស័យបដិមាសាស្ត្របុរាណខ្មែរ ដូចជាចម្លាក់នានានៅសម័យបុរេអង្គរ និងអង្គរ មានដូចជារូបសំណាកតំណាងព្រះរាមកាន់ព្រះនង្គ័លនៅនឹងដៃ ដែលគេហៅថា ពលរាម ឬរាមទេព។ យើងសូមរំលឹកថា ចម្លាក់ពលរាមនេះ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅបាតប្រាសាទភ្នំដា (ខេត្តតាកែវ) ស្ថិតក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៥-៦ នៃគ្រិស្តសករាជ ហើយសព្វថ្ងៃនេះកំពុងស្ថិតក្រោមការថែរក្សានៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ចម្លាក់របស់ព្រះអាទិទេព ខាងលើនេះ ក៏ត្រូវបានគេឆ្លាក់នៅលើក្បាច់ហោជាងនៃប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ៩៦៧ នៃគ្រិស្តសករាជផងដែរ។ ទាំងនេះ ជាឯកសារប្រយោលនៃការប្រារព្ធព្រះរាជពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័លយ៉ាងពិតប្រាកដ។
ចម្លាក់ពលរាមកាន់ព្រះនង្គ័លនៅក្នុងស.វ.ទី៥-៦នៃរចនាបថភ្នំដា សព្វថ្ងៃនេះតម្កល់ទុកក្នុងសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ
សេចក្តីកត់សម្គាល់ខាងលើនេះ មិនបានធ្វើឱ្យអ្នកបុរាណវិទ្យាយើងភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ។ ពីព្រោះលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលបានចាក់ឫសគល់យ៉ាងជ្រៅទៅហើយនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រនគរភ្នំ (ហ្វូណន) ប្រមាណជា ២.០០០ឆ្នាំមកហើយនោះ បាននាំមកនូវប្រពៃណីពីឥណ្ឌា ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវិស័យសាសនា និងរបបគ្រប់គ្រងរៀបចំប្រទេសតាមបែបរាជាធិបតេយ្យ៘ ប្រពៃណីបែបឥណ្ឌានិយមទាំងនោះ ក៏បានក្លាយទៅជាប្រពៃណីខ្មែរសុទ្ធសាធ ដោយមានការវិវឌ្ឍបន្តិចម្តងៗ តាមផ្នត់គំនិតខ្មែររហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ សេចក្តីដែលបានអះអាងខាងលើនេះ ជាសក្ខីកម្មមួយចង្អុលបង្ហាញនូវឥទ្ធិពលនៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនានិងពិធីកម្មមួយចំនួនបែបព្រាហ្មណ៍និយមរបស់ឥណ្ឌាលើសង្គមខ្មែរយើង។
នៅក្នុងសម័យបុរេអង្គរ (មុនអង្គរ) ឬអង្គរ ជាពិសេសក្រោយមកនៅសម័យឧដុង្គ គេឃើញព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលជាម្ចាស់ដែនដីនៃកម្ពុជរដ្ឋ ទ្រង់ប្រារព្ធព្រះរាជពិធីដ៏សំខាន់ខាងលើនេះផ្ទាល់ ហើយមុនគេនៅក្នុងខែពិសាខ គឺក្នុងពេលដែលភ្លៀងចាប់ផ្តើមធ្លាក់តិចៗជាបណ្តើរៗលើប្រថពី (ផែនដី)។ ថ្វីត្បិតតែការប្រារព្ធពិធីនេះគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបក៏ពិតមែន (ពីព្រោះព្រះរាជាយាងច្រត់ព្រះនង្គ័លតែ៣ជុំនៅលើវាលព្រះស្រែតែប៉ុណ្ណោះ) ក៏ប៉ុន្តែពិធីនេះ បង្កប់ទៅដោយអត្ថន័យយ៉ាងស៊ីជម្រៅគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ក្រៃលែង។
ព្រះរាជពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល ដោយព្រះបាទសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ មុនឆ្នាំ១៩៧០
នៅលើទីតាំងព្រះបរមរាជវាំងចាស់អង្គរធំ (បាយ័ន)
ប្រការនេះ បានរំលឹកអំពីទឹកព្រះទ័យរបស់ហ្លួង (ព្រះមហាក្សត្រ) ក្នុងវិស័យកសិកម្ម។ ការណ៍ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ឬក៏តំណាងព្រះរាជា (ស្តេចមាឃ) និងព្រះអគ្គមហេសី (នាងមេហួ) បើករដូវភ្ជួរស្រែចម្ការមុនគេបង្អស់នោះ វាគឺជាការបង្ហាញនូវការយកព្រះទ័យទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងក្លារបស់ទ្រង់លើវិស័យកសិកម្ម ដែលជាអាទិភាពចម្បងរបស់ជាតិ។ បើទោះបីជាត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ននេះក៏ដោយ វត្តមានរបស់គំនូរខ្មែរមួយចំនួននាសម័យបុរេអង្គរ (សម័យចេនឡា) ដែលគេបានឆ្លាក់លើកុលាលភាជន៍ (ចាន ឆ្នាំង ក្អម…ធ្វើដោយដី) មានរូបព្រះរាជាកំពុងភ្ជួរស្រែក៏ស្ថិតក្នុងបរិបទវប្បធម៌បែបព្រាហ្មញ្ញសាសនាដែរ។ ទាំងនេះជាទិន្នន័យប្រយោលស្តីពី និរន្តរភាពនៃពិធីបុណ្យច្រត់ព្រះន័ង្គលរបស់ជនជាតិខ្មែរ ដែលគេមិនអាចបដិសេធបានជាដាច់ខាត។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គេក៏ជ្រាបផងដែរថា ទាំងទម្លាប់ ទាំងគំនូរបុរាណ ពោលគឺសិល្បៈក្នុងសង្គមខ្មែរ ដែលត្រូវបានផលិត ឬសូនឡើងនោះ គឺសុទ្ធសឹងតែពាក់ព័ន្ធទៅនឹងជំនឿ សាសនាដែលមានទំនៀមទម្លាប់ប្រជាប្រិយជាគ្រឹះដ៏រឹងមាំ។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ យើងក៏ត្រូវដឹងទៀតថា ជំនឿប្រជាប្រិយខ្មែរ រមែងតែងតែសង្កត់ធ្ងន់លើលក្ខណៈវិសេសវិសាលរបស់ព្រះរាជាខ្មែរ ដែលប្រកបដោយអច្ឆរិយភាព។ ឈរលើទស្សនៈនេះ អ្នកស្រុកភូមិដែលជាកសិករជឿថា ព្រះរាជាមានលទ្ធភាពនឹងបញ្ជាលើធម្មជាតិតាមអំណាចស័ក្តិសិទ្ធិ ដែលទ្រង់មានដើម្បីនាំមកនូវភោគផលដ៏ជាទីប្រសើរបំផុត។ ក្នុងន័យនេះ ការដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលជាមហាបុរសរដ្ឋភ្ជួរស្រែមុនដំបូងគេ ឬបើនិយាយម្យ៉ាងទៀត ការដែលព្រះអង្គប្រកាសបើកពិធីដាស្រូវ មានន័យថា ព្រះអង្គនឹងធ្វើឱ្យធញ្ញជាតិលូតលាស់មានផ្លែផ្កា។ នោះគឺជាអ្វីមួយ ដែលជាសេចក្តីត្រូវការ និងសង្ឃឹមរបស់សង្គមមនុស្ស។
តាមពិតទៅ ការបង្កើតផលិតផលស្រូវអង្ករ ឬក៏ផលដំណាំផ្សេងៗ ដូចជាពោត សណ្តែក ល្ង ដោយព្រះរាជាតាមរយៈព្រះរាជពិធីខាងលើនេះ បណ្តាលមកពីកត្តាចម្បងមួយ គឺលក្ខណៈស័ក្តិសិទ្ធិរបស់តួអង្គ «ស្តេច» ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់ប្រជានុរាស្ត្រ។ មានន័យថា ផលដំណាំពុំមែនស្ថិតនៅត្រឹមតែការដាំដុះ បច្ចេកទេស ឬសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ ពោលគឺប្រាកដជាបណ្តាលមកពីពិធីកសិកម្មនេះឯង។ ដូច្នេះយើងឃើញថា បើពិធីកសិកម្មខាងលើនេះ មានការខកខាន ប្រាកដជាផលដំណាំនឹងខ្សត់ខ្សោយ រហូតដល់ទីបំផុតប្រជានុរាស្ត្រក៏ត្រូវដាច់បាយក្រហាយទឹកពុំខានឡើយ។
សរុបសេចក្តីមក ខ្មែរយើងប្រារព្ធពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័លនេះឡើង តាមប្រពៃណីព្រាហ្មណ៍ បែបជំនឿលើលក្ខណៈពិសិដ្ឋរបស់អំណាច «ស្តេច» ហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈចាស់ជាងជំនឿបែបឥណ្ឌានិយម។ ត្រង់នេះយើងឃើញយ៉ាងច្បាស់លាស់នូវលក្ខណៈសំយោគនៃប្រព័ន្ធគំនិតខ្មែរ។ តាមពិតទៅបុណ្យច្រត់ព្រះនង្គ័ល និងប្រពៃណីខ្មែរសុទ្ធសាធមួយចំនួនទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងការដាំដុះមានលក្ខណៈ និងអត្ថន័យស្រដៀងគ្នា ព្រោះថា ទោះការអនុវត្តពិធីនោះប្រកបដោយលក្ខណៈព្រាហ្មណ៍ក្តី ឬជីវចលនិយមក្ដី វារមែងតែងតែនាំមកនូវភោគផលយ៉ាងច្រើនជាអតិបរមា។ ដូច្នេះពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល ដែលប្រារព្ធតាមឆន្ទៈរបស់ប្រជានុរាស្ត្រមានឧត្តមគតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់គឺ ផ្តល់នូវការលូតលាស់លើវិស័យកសិកម្ម។ អ្វីមួយដែលនាំសង្គមខ្មែរឈានទៅរកវឌ្ឍនភាពកំពូលនាសម័យមហានគរ គឺការគ្រប់គ្រងទឹក៕
– ដកស្រង់ចេញពីឯកសាររបស់លោកបណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ ជំនាញបុរាណវិជ្ជា
– ពិនិត្យ សម្រួល និងដាក់រូបភាពបន្ថែមដោយលោក រក្សា ខ្មែរ
សហគមន៍សម្បូរសប្បាយ
ប្រភព៖ សហគមន៍សម្បូរសប្បាយ (ស៣)